Uzroci poraza radničke klase u drugoj polovini dvadesetog vijeka na prostoru bivše Jugoslavije, i uopšte u zemljama tzv. realnog socijalizma, još nisu dovoljno izučeni. Razlog je svakako u potrebi pobjedničke klase kapitalista za nametanjem svoje ideološke interpretacije, kao i samoj defanzivi revolucionarnog subjekta. Ono što zaslužuje pažnju su rijetke analize koje nalaženje uzroka rastakanja i poraza radničke klase traže u predperiodu njenog velikog poraza, odnosno da njen poraz nije bio nagao već da u tome postoje duboki uzroci u vremenu kad je ona formalno imala svoju vlast tj. za vrijeme socijalizma. U periodu kada je ta klasa dopustila da joj se revolucionarna pobjeda i nastojanje izgradnje novih društvenih osnosa postepeno otmu iz ruku od strane partijsko-birokratske klike, a kasnije i ostalih klasnih neprijatelja, koji su stalno jačali. Jasna svijest o uzrocima prelaska iz diktature proletarijata u današnju diktaturu kapitala je prvi korak da bi se uopšte moglo razmišljati i voditi klasna borba u novim uslovima. Spoznaja o pobjedi revizionizma u pokretu, kao i oburžoazenje partijskog i državnog aparata su bili samo blanko ulaznica novoj kapitalističkoj klasi nikloj na razvalinama bivše Jugoslavije. No, ova svijest o uzrocima poraza radničke klase ne može dati nikakve opipljive rezultate ukoliko se u teoriji i samoj praksi ne stvore predstave o jedinstvu elementa klasne borbe kao potrebnog istorijskog nukleusa za socijalnu revoluciju.
Mi govorimo o četiri elementa klasne oslobodilačke borbe.
Gubljenje svijesti o sebi kao posebnoj klasi u sistemu proizvodnje je bio i osnovni cilj kapitalista, da radnička klasa izgubi tu svijest o svojoj posebnosti. Da je pasivizira, razdrobi i da joj se nametne druga svijest. Upravo spozanja o svojoj posebnosti kao klase i svome mjestu u sistemu društvene reprodukcije je prvi elemenat u klasnoj borbi. Danas je radnička klasa na ovim prostorima skoro u potpunosti izgubila tu klasnu svijest. Nametnuto je shvatanje da je ona kao klasa nebitna, da se njena uloga i brojnost smanjuje. Posebno su joj snažno nemetnuta nacionalna i religijska pripadnost kao nešto primarno, uz prisutnost i sadržaj globastičkog neolibralnog totalitarizma miksovanim sa predkapitalsitičkim sujeverjem, primitivizmom i iracionalnim. I zato je zadadatak revolucionarnog subjekta, koji pretenduje novim društvenim odnosima, da radi na povratku i jačanju te klasne svijesti među radništvom i svim eksploatisanim slojevima. Da radnička klasa i obespravljeni slojevi počnu smatrati vladajuću klasu kao neprijateljsku klasu, da su oni dva suprotstvaljena i nepomirljiva svijeta, a sam režim krvnim neprijateljem.
Drugi elemenat je da je ekspoatisana klasa povratila svijet o potrebi borbe ne samo za svoje parcijalne ekonomske interese poput povišenja nadnice, skraćivanja radnog vremena, protiv smanjenja socijalnih prava itd, već da joj je cilj međusobno povezivanje u borbi za ostvarenje tih prava, jačanje svoje moći i postajanjem političkim subjektom sposobnim da postavi zahtjev za promjenom samog sistema i društvenih odnosa – za uništenje svijeta robno-novčanih odnosa i privatne svojine kao krajnjeg cilja. A svjedoci smo kako sistem preko svojih sindikata, potkupljivanjem i represijom, onemogućava pojavu bilo kog radikalnijeg političkog zahtjeva.
Treći elemenat je uslovljen cjelokupnim odnosom klasne borbe na globalnom nivou i epohalnim procesima. Kapitalizam je danas u temeljnoj krizi i to je postalo opšte mjesto. Radi se samo o jednom – da li će se ta epoha završiti sunovratom čovječanstva ili novim slobodnim svijetom. Klasna borba u okviru jedne zemlje mora uzeti u obzir odnose imperijalstičkih zemalja i stepen krize samog kapitalizma. Danas se na prostoru Balkana prepliću interesi SAD-a i evropskog imperijalizma sa jedne strane i ruskog i kineskog imperijalizma sa druge strane. Ne treba zanemariti ni značaj turskog regionalnog imperijalizma. U takvim odnosima borbe za teritorije, resurse, ljudske potencijale i porobljavanje, svaki klasni otpor mora imati i taj jasni antikolonijalni, antimperijalistički i oslobodilački karkater. Da se mase Balkana suprotstave pljački i ropstvu koji se nameće od dominantih imperijalnih sila ili nadnacionalnog kapitala. To je u interesu ne samo balkanskih naroda nego je i dio opšte oslobodilačke borbe protiv kapitalizma na globalnom nivou. Tome može dati doprinos jedino široki narodni pokret.
Četrvrti elemenat je nemoguće ostvariti bez postojanja prethodna tri elementa, ali je on ujedno i ključni da bi se prethodni elementi klasne i oslobodilačke borbe dobili svoj izraz, a to je postojanje revolucionarnog subjekta na zahtjevnom istorijskom nivou. Svjedoci smo da se na prostoru Balkana, zbog opšte krize savremenog svijeta, pojavljuju snage koje su suprotstavljene svijetu kapitala. No, problem kod tih snaga je što su one na nivou reformizma, odnosno pokušaja borbe u okviru i po pravilima samog sistema diktatura kapitala Problem je i što je jedan dio tih snaga završio u nostalgičnom sjećanju na period socijalizma, a i zbog otvorenog svrstavanja nekih od njih uz pojedine imperijaliste, služeći kao njihovi petokolonaši. Sve ove snage ne samo da ne mogu dovesti do oslobodjenja radničke klase i obespravljenih slojeva balkanskih naroda, nego su i prepreka njihovom oslobođenju. Zato je idejno razgraničenje sa ovim snagama potrebno radi jačanja revolucionarnog subjekta. Istina, postoje i snage koje jasno anticipiraju samu stvarnost i čije je stavove sama praksa potvrdila, ali je nivo njihove klasne borbe još na niskom stupnju.
Kriza kapitalizma je temljna i Treći svjetski rat sa svojim posebnim karakteristikama već je počeo. Jedino revolucionarni subject, duboko ukorenjen u masama i krajnje nepomirljiv prema vladajućoj klasi i imperijalističkom ropstvu, može ostvariti sve veću težnju balkanskih naroda za slobodom, njihovom ravnopravnošću, zajedništvom i boljim životom. Već sada kao potencijal, ali i kao sve jača sila tokom i nakon opšteg rata.