Prošlo je dva vijeka od kada su balkanski narodi počeli voditi borbu za svoje nacionalno oslobođenje. Na kraju su uspjeli u svom istorijskom pohodu – ostvarili su nacionalnu samobitnost, svoje države… formirali svoj kulturni identitet… svoje klase. Onda su ih dva svjetska rata natjerala da sačuvaju to što su stekli, odnosno shvatili su da se samo ujedinjenjem u šire zajednice, mogu oduprijeti najezdama velikih sila. U tim ratovima su pokušavali da odaberu “pravu stranu”, kako bi sačuvali svoj nacionalni identitet i države. To su i uspjeli, jer ideje koje su im pokušavale zatrijeti to pravo nisu imale onu potrebnu istorijsku dimenziju, tj. stepen koncentracije kapitala nije bio dostigao toliki stepen da je mogao da poravna nacionalne države kao nešto što je samo po sebi anahrono i što ne može da “živi” u modernoj epohi. Da bi se to desilo trebalo je da prođe skoro još jedan vijek.
Danas su balkanski narodi rascjepkani na male državice, bez ikakve moći da se odupru imperijalističkom porobljavanju. Njihove političke elite djeluju tragikomično, ali su istovremeno spremne, kao i sve sluge, da za račun svojih gospodara guše svaki otpor koji bi se eventualno javio, posebno onaj koji bi imao taj antiimperijalistički karakter. I zato imaju snažnu podršku vojnofinansijskog kompleksa imperijalista – da bi gazili, ako treba i nemilosrdno gazili! I tu ne treba imati nikakvih iluzija.
Zašto je bitno ujedinjenje balkanskih naroda u istorijskom smislu?
Prvo, stvara se zajednica koja prevazilazi ograničenosti malih nacionalnih država u ekonomskom, kulturnom i svakom drugom smislu.
Drugo, što se time stvara mogućnost da se nacionalne suprotnosti, podsticane od stranih imperijalista i domaćih nacionalističkih snaga buržoazije, stave pod kontrolu.
Ko može izvršiti ujedinjenje balkanskih naroda?
Samo dvije sile – centralizovana sila multinacionalnog kapitala (imperijalizam), radi sopstvenih potreba, i pod uslovom da se ostvari privremena dominacija jednog imperijalizma (u ovom slučaju zapadnog).
Ovo ujedinjenje može biti samo formalno i privremeno.
Danas su balkanski narodi rascjepkani na male državice, bez ikakve moći da se odupru imperijalističkom porobljavanju.
Međutim, ovo ujedinjenje sa sobom nosi i sljedeće posljedice:
- gubitak svakog nacionalnog identiteta;
- gubitak prava na raspolaganje svojim prirodnim i ljudskim resursima;
- uvođenje modernih oblika protektorata;
- gušenje osnovnih socijalnih prava najširih masa;
- nametanje totalitarnih, fašističkih oblika uređenja;
- nametanje jendoobraznih kulturnih sadržaja u službi diktature kapitala.
Znači, nosi sa sobom moderno ropstvo.
Druga sila koja može ostvariti ujedinjenje balkanskih naroda je antiimperijalistički i antikapitalistički pokret samih balkanskih naroda.
Taj pokret se može izgraditi na sljedecim principima:
- na jasnom antiimperijalističkom otporu svih balkanskih naroda;
- na principima apsolutne ravnopravnosti svih balkanskih naroda;
- na klasnom karakteru samog pokreta radi slamanja diktature kapitala.
Da li je realno da se taj pokret izgradi?
To je istorijska nužnost. Kapitalizam nije više u stanju da postoji ukoliko ne proizvodi nove ratove i ukoliko neprekidno ne proizvodi višak “nepotrebne mase”. E ta “nepotrebna masa” je ona sila koja će mu doći glave, a ovdje biti regrutna snaga balkanskog pokreta otpora.
Prije jednog vijeka srpski nacionalisti zaklinjali su se pokličem – “Ujedinjenje ili smrt!”… taj poklič je kasnije, modifikovan, postao reakcionarni urlik velikosrpskog nacionalizma, radi tlačenje i terora nad ostalim narodima. Danas on se može ponovo aktuelizovati u širem opsegu – “Ujedinjenje ili ropstvo!“. Smrt ostavljamo za poslije i ukoliko ropstvo postane neizdržljivo. Odnosno, ako se sjetimo da ne treba pristajati na ropstvo, tj sjetimo se i onoga – Bolje je umrijeti u borbi, nego otići tiho, plačući!